Geschiedenis Scheepswerf Veluvia van 1768 tot 2020
Volg langs de tijdlijn de ontwikkelingen van Veluvia (de weg naar de Veluwe) voor een toelichting bij het jaartal.
1768 – De eerste activiteiten door Jan Hendrik Benedictus op de scheepshelling dateren van de 18e eeuw.
Jan Hendrik Benedictus krijgt toestemming om een helling te stichten. Aan het eind van de 19e eeuw zijn de werf van Van Kuikhoven en die van Ten Cate nog over.
1902 – Familie Oost komt van Urk naar Harderwijk om de helling te stichten. Johan Oost neemt de helling met hulp van zijn schoonvader over.
Johan Oost (31-5-1874), zoon van een scheepstimmerknecht, werkt op de werf van Lourens Metz op Urk en trouwt met Neeltje Metz, de dochter van de baas. De jonge knecht koopt de werf van Van Kuikhoven, met hulp van zijn schoonvader, over en vestigt zich in Harderwijk. De verwaarloosde werf wordt opgeknapt en ingericht. Ook wordt er een nieuw huis op de werf gebouwd.
1907-1911 – Ontwikkeling scheepswerf Veluvia als monopolie in Harderwijk en bouw van eigen smederij.
De werf bouwt en restaureert zowel Zuiderzee- als Noordzeebotters, pluten en andere kleine vissersboten. Het smeedwerk wordt aanvankelijk uitbesteed aan twee smederijen in de stad. Vermoedelijk door prijsopdrijving begint werfbaas Johan Oost in 1911 zelf een smederij. Hier komt ook Lourens, de tweede zoon van Oost, te werken. Rond 1905 neemt Oost het werfje van Ten Cate over en liquideert dit korte tijd later, om zo een monopoliepositie te verwerven voor de werf die vanaf 1907 Veluvia heet (de weg naar de Veluwe). De vissers vinden Oost echter te duur en richten zelf de kleine helling op.
1920 – Veluvia is een florerend bedrijf en hoort met zeven hellingbedden tot de grootste hellingen langs de Zuyderzee.
Met de zeven bedden waarop negen schepen tegelijk gehellingd kunnen worden, behoort Veluvia tot de grootste hellingen langs de Zuiderzee. Het houten spil wordt in 1908 vervangen door een motorlier, aangedreven door een Thomas-motor die werkt op stadsgas. Deze kan voor alle hellingbedden worden ingezet en houdt het meer dan 50 jaar uit; tot Harderwijk op aardgas overschakelt en hij dienstweigert. Daarom voorziet Oost de lier van een elektromotor.
1932 – Met aanleg van de Afsluitdijk wordt de rol van Scheepswerf Veluvia minder toonaangevend.
In 1930 geeft vader Johan Oost de werf in huur aan zijn zoon Lourens. Zijn andere zoon Roelof studeert scheepsbouw, om stalen botters te gaan bouwen. Door de inpoldering is er voor hem geen toekomst op de werf weggelegd; hij wordt scheepsbouwkundige bij de marine. Een deel van zijn werk heeft hij op prachtige blauwdrukken achtergelaten op deze helling. Door de afsluiting van de Zuyderzee en de gewijzigde omstandigheden raakt het bedrijf achterop bij de ontwikkelingen.
1944 – Bombardement van de helling door de Engelsen in de Tweede Wereldoorlog treft woonhuis en raakt Johan Oost.
In oktober 1944 bombarderen de Engelsen de haven, waarbij vijf jonge visserszonen om het leven komen. Het woonhuis op de werf wordt vernield en het hout dat klaarligt voor een nieuw te bouwen schip wordt versplinterd. Dit is voor Johan Oost aanleiding om zich terug te trekken. Hij blijft werken tot zijn zeventigste jaar. In zijn leven heeft hij 43 schepen gebouwd en te water gelaten. Johan Oost overlijdt in 1955.
1963 – Inpoldering IJsselmeer zet reparatiewerk op een laag pitje. De geplande staalbouw blijft beperkt tot enkele projecten.
Na de Tweede Wereldoorlog is er aanvankelijk nog volop werk in de visserijsector. Veel Harderwijker vissers laten intensieve reparaties uitvoeren, aangezien er door de oorlog veel achterstallig onderhoud is ontstaan. Op het IJsselmeer wordt er tot de verdere inpoldering goed verdiend. Na 1950 is het echter gedaan met de grote reparaties en blijft het werk beperkt tot noodzakelijk onderhoud.
De geplande staalbouw resulteert o.a. in een hellingschouw, een baggermolen voor Eibert den Herder die de haveningang open houdt en een dekschuit voor de Amsterdamse haven. Ook wordt er in 1937 één stalen botter gebouwd, de HK9. Na 1969, het jaar waarop Lourens’ zoon Johan het bedrijf verlaat, is er nauwelijks nog activiteit.
1975 – Aankoop van de helling door Dirk en Willy Roelofsen; restauratie van het woonhuis en één hellingbed.
Nadat het gerucht in Harderwijk rondgaat dat de in verval geraakte helling te koop staat, koopt Dirk Roelofsen in 1975 de helling van de familie Oost. Hij renoveert het huis grondig en gaat er in 1977 met zijn gezin wonen. In de jaren daarna wordt één hellingbed weer in oude glorie hersteld.
1981 – Eerste botter gaat onder grote publieke belangstelling van de helling af.
In 1981 wordt de eerste botter (VD153) weer op de helling gelierd. Na een paar weken reparatie wordt deze botter onder grote publieke belangstelling te water gelaten. Een bijzonder moment, want na 30 jaar gaat er eindelijk weer een botter van de helling. Tot 1994 worden met regelmaat schepen gehellingd. Deze prachtige activiteit moet helaas gestaakt worden vanwege de afnemende gezondheidstoestand van de hellingbaas.
2003 – Helling gaat over naar Reijer en Jacolien Roelofsen, die er dat jaar ook gaan wonen.
Dirk Roelofsen overlijdt op 20 december 2001. In 2003 verandert de helling opnieuw van eigenaar. Reijer Roelofsen (de zoon van Dirk) en zijn vrouw Jacolien, die samen met hun kinderen Ruth, Dirk en Jan altijd gewoond hebben in de arbeidershuisjes van de helling, betrekken het hellinghuis. Het woonhuis restaureren zij in de oorspronkelijke staat. Na grondig onderzoek wordt het aanzicht teruggebracht naar het beeld van 1925. Op 11 april 2003 nemen zij intrek in de ‘nieuwe’ woning.
2004 – Herstel van oude smederij en nieuwe functie hellingschuur.
In 2004 is ook de smederij gerenoveerd. Deze is hard aan een opknapbeurt toe. De lier, het hellingbed en de smederij worden tot stedelijk monument verklaard. Sluitstuk is de herbouw van de hellingschuur Veluvia. De oorspronkelijke loods wordt een bouwplaats voor nieuwe botters. Deze wordt in 2006 op Koninginnedag door de neven en nichten van de familie Roelofsen geopend, door de eerste boot de loods in te slepen. De werf is sindsdien opengesteld voor publiek.
2007 Veluvia wordt evenementenlocatie
In 2007 wordt er gestart met het organiseren van evenementen op en rondom het water. Wat begint met botters, wordt in 2007 uitgebreid met de aankoop en grondige renovatie van de bakdekker salonboot Jacoba van Reijer Dzn (1925). De vloot wordt in 2011 uitgebreid met sloepen voor de verhuur, vernoemd naar de kinderen Ruth, Dirk en Jan.
2013 – Uitbreiding naar volledige daghoreca met restaurant Veluvia
In 2011 wordt de hellingschuur opgewaardeerd naar een volwaardige horecalocatie: Scheperij Veluvia & Zo. Op de begane grond komt een kombuis om lekkere maaltijden te bereiden. De bovenverdieping wordt een captainsroom (vergader-/ en ontvangstruimte). Ruth wordt in 2014 bedrijfsleider en organiseert samen met Jacolien steeds meer evenementen. In 2015 wordt Veluvia met drie meter uitgebreid.
2018 – Veluvia wordt Bij Oost met Koos en Esther Brochard
In 2018 wordt het restaurant door Reijer en Jacolien Roelofsen in goed overleg verpacht aan Koos en Esther Brochard. Zij kiezen voor de naam Bij Oost, als verwijzing naar het verleden. Nieuwsgierig naar dit mooie restaurant? Bezoek www.bij-oost.nl
2020 – Opening winkel Havenkwartier
De helling, restaurant Bij Oost, molen De Hoop, de in 2016 gerealiseerde Visafslag en de Botterloods (www.bottermuseum.nl), refereren op allerlei manieren aan het rijke (visserij)verleden. Als voltooiing van de historische hoek zetten Reijer en Jacolien Roelofsen in 2020 aan het begin van de Havendijk een markant gebouw neer. In het winkeltje worden Harderwijkse artikelen en rondvaarten verkocht en kan een sloep worden gehuurd. Met het Havenkwartier wordt dit aantrekkelijke gebied nog beter onder de aandacht gebracht.
Toekomst
In de nieuwe plannen van het Waterfront (www.waterfrontharderwijk.nl) krijgt deze locatie een prominente plek, waarmee het Havenkwartier nog aantrekkelijker wordt. In de plannen wordt gesproken over winkels, een markthal, een evenementenplein en een mooie plek om te wonen rondom het water.